Lý Tự Trọng tên thật là Lê Văn Trọng, còn được gọi tên khác là Huy. Lý Tự Trọng thông minh từ nhỏ, anh thông thạo nhiều thứ tiếng và say mê văn học cách mạng. Mười tuổi, anh sang Trung Quốc học tập và hoạt động trong hội “Thanh niên cách mạng đồng chí”. Năm năm sau, Lý Tự Trọng về nước hoạt động với nhiệm vụ thành lập Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và làm liên lạc cho xứ Ủy Nam Kỳ với Đảng Cộng sản Việt Nam.
Chiều ngày 08/02/1931, Lý Tự Trọng nhận nhiệm vụ bảo vệ đồng chí Phan Bôi - phụ trách tuyên truyền của xứ Ủy, đồng thời là trưởng ban tổ chức cuộc mítting kỷ niệm khởi nghĩa Yên Bái với nội dung kêu gọi liên minh công nông, yêu cầu tăng lương, giảm giờ làm. Cuộc diễn thuyết của đồng chí Phan Bôi vừa kết thúc thì lính Pháp ập đến. Tên thanh tra mật thám Lơ Gơrăng vừa chực tới bắt đồng chí Phan Bôi thì Lý Tự Trọng rút súng lục bắn hắn liền hai phát để bảo vệ đồng đội. Lý Tự Trọng bị bắt ngay sau đó, anh bị tra tấn ngay trên đường phố và bị đưa về bót Catina. Dù bị tra tấn rất dã man nhưng anh vẫn không khai bất cứ điều gì ngoài cái tên Nguyễn Huy đã có trong bảng lương ở Sở Tham; bất lực trước ý chí của anh, giặc điên cuồng huy động hội đồng gồm những tên chuyên tra tấn tàn ác nhất đến hành hạ anh.
Vào một ngày cuối xuân năm 1931, Lý Tự Trọng từ bót bị kết án tử hình. Khi ấy anh mười bảy tuổi. Luật sư bào chữa cho anh xin tòa mở lượng khoan hồng vì anh chưa đến tuổi thành niên, nên đã hành động không có suy nghĩ.
Nhưng anh dõng dạc nói:
“ Tôi hành động không phải là không suy nghĩ. Tôi hiểu việc tôi làm. Tôi làm vì mục đích cách mạng…con đường của thanh niên chỉ có thể là con đường cách mạng và không thể là con đường nào khác. Tôi tin rằng nếu các ông suy nghĩ kỹ thì các ông cũng cần phải giải phóng dân tộc, giải phóng những người cần lao như tôi”. Tên thực dân Pháp hỏi anh có ăn năn gì không; Lý Tự Trọng đứng trước vành móng ngựa, mặt nghiêm nghị, ánh mắt nhìn thẳng phía trước, chỉ nói một câu: "Không ăn năn gì cả!"
Trong xà lim án chém Sài Gòn, Lý Tự Trọng oanh liệt sống những ngày cuối cùng của cuộc đời mình. Người ta đã viết về giờ phút cuối cùng của Lý Tự Trọng thế này: "Ngày 21/11/1931 thì Huy (tức Lý Tự Trọng) bị đem xử tử. Sài Gòn hết sức xúc động. Hôm ấy phải ra lệnh thiết quân luật. Từ khám lớn vang ra ngoài đuờng phố, tiếng la hét của tù chính trị. Tiếng thét từ lồng ngực và từ trái tim của họ đã đi theo Huy ra trường chém. Phải điều quân đội và lính cứu hỏa để phun nước đàn áp họ. Trong những tường giam của khám lớn đã xảy ra những chuyện như thế. Trước máy chém, Huy định diễn thuyết, song hai tên sen đầm nhảy xô đến không cho anh nói. Người ta chỉ nghe thấy tiếng anh kêu "Việt Nam! Việt Nam!".
Tinh thần quả cảm, hình ảnh hiên ngang bước lên máy chém và lời nói bất tử của Lý Tự Trọng trước lúc hy sinh in đậm trong trái tim mỗi đoàn viên, thanh niên chúng ta. Lời nói ấy là bản tuyên ngôn của thế hệ thanh niên đầu tiên được giác ngộ lý tưởng của Đảng, đã giục giã lớp lớp thanh niên lên đường đấu tranh tiếp bước.