Vua Lê Đại Hành tên thật là Lê Hoàn. Ông là vị vua lập nên nhà Tiền Lê và trị nước được 24 năm.
Lê Hoàn sinh ngày 15 tháng 7 năm 941. Lớn lên, ông theo giúp Nam Việt Vương Đinh Liễn (con trai cả của Đinh Tiên Hoàng). Sau khi Vua Đinh Tiên Hoàng lên ngôi, Lê Hoàn được phong chức thập đạo tướng quân. Năm 979, vua Đinh Tiên Hoàng cùng người con Đinh Liễn bị một viên quan trong triều tên Đỗ Thích giết chết. Sau đó, người con thứ tên Đinh Toàn, khi ấy mới 6 tuổi, lên nối ngôi và Lê Hoàn làm nhiếp chính giúp vua cai quản việc triều chính.
Thấy nước Đại Cồ Việt có nội biến và vua còn nhỏ, nhà Tống ở phương Bắc thừa cơ phát binh xâm lược. Trước tình thế đó, Thái hậu Dương Vân Nga trao ngôi vua lại cho Lê Hoàn để đối phó với quân Tống. Lê Hoàn lên ngôi hoàng đế năm 980, lấy niên hiệu là Lê Đại Hành. Nhà vua vẫn lấy tên nước là Đại Cồ Việt và đóng đô tại Hoa Lư.
Cuối năm 980, Nhà Tống khởi binh sang đánh nước ta. Quân Đại Cồ Việt chống đỡ không nổi đành phải rút lui. Tuy nhiên, sang năm 981, Lê Hoàn phản công lại đánh thắng nhiều trận, giết chết và bắt sống nhiều tướng giặc. Cuối cùng quân Tống bị thua phải rút về nước.
Chiến tranh với phương Bắc vừa xong thì quân Chiêm Thành ở phía Nam kéo quân sang quấy phá nước ta. Năm 982, Vua Lê Đại Hành sai đóng chiến thuyền, đúc binh khí, tự thân thống lĩnh quân sĩ chinh phạt Chiêm Thành. Chiêm Thành thua trận. Quân Lê Đại Hành tịch thu nhiều của cải và phá hủy nhiều thành trì, tông miếu trước khi rút quân về nước. Những năm sau cho đến năm 995 và 997, quân Chiêm vẫn thường kéo sang đánh phá Đại Cồ Việt, và Lê Hoàn phải cho quân đánh đuổi.
Về công việc triều chính, Lê Hoàn lập ra nhà Tiền Lê, chia nước ra thành phủ, lộ, châu và đóng đô ở Hoa Lư. Ông phong chức cho các cận thần và con cái cai quản các vùng. Ngoài ra, Vua còn đem quân chinh phạt những lãnh chúa địa phương chưa chịu quy thuận triều đình hay nổi lên làm loạn.
Vua Lê Đại Hành qua đời vào tháng 3, năm 1005. Các con của ông tranh ngôi vua giết hại lẫn nhau khiến triều đại Tiền Lê hỗn loạn. Người con được quyền nối ngôi là Lê Trung Long chỉ làm vua được 3 ngày thì bị người em là Lê Long Đĩnh cho người bỏ thuốc độc hại chết. Lê Long Đĩnh lên ngôi cũng chỉ được 4 năm thì bị chết một cách bí ẩn ở tuổi 24. Sau đó ngôi vua rơi vào tay Nhà Lý.
Vua Lê Đại Hành đã đem lại sự thống nhất cho Đại Cồ Việt qua việc phá Tống bình Chiêm và dẹp loạn ở các địa phương. Ông là vị vua có công xây dựng đất nước thành cơ cấu của một quốc gia sau một ngàn năm bị phương Bắc đô hộ và đặt nền tảng cho một thời kỳ tự chủ lâu dài.
Theo các nhà nghiên cứu lịch sử, ngày nay ở nhiều nơi miền Bắc Việt Nam có hơn 48 đền thờ Vua Lê Đại Hành.