Sự tích Cột đá thề ở Đền Hùng là truyện truyền thuyết Việt Nam kể về các vua Hùng và giải thích nguồn gốc của Cột đá thề trên đỉnh núi Nghĩa Lĩnh ngày nay.
1. Truyền thuyết vua Hùng thứ 18
Vua Hùng thứ 18 hiệu là Duệ Vương, sinh được 20 quan lang [1] và 65 mị nương [2]. Các quan lang và mị nương phần lớn đều không thọ. Một vị quan lang được nối ngôi vua tới 6 năm, lấy hiệu là Kính Vương, rồi sau cũng băng hà. Cuối cùng chỉ còn hai công chúa Tiên Dung [3] và Ngọc Hoa [4]. Tiên Dung du chơi trên sông Cái, rồi thuận lấy chàng trai nghèo Chử Đồng Tử. Còn Ngọc Hoa công chúa, vua cho dựng lầu ở gò Tiên Cát, kén rể để nhường ngôi.
Thục Chế cháu họ xa nhà vua, làm bộ chúa Tây Vu, ngỏ lời cầu hôn trước nhất. Nhưng các Lạc hầu can vua không nên gả. Nguyễn Tuấn [5] động chủ Ba Vì được chấp thuận, đem kiệu đến đón Ngọc Hoa về núi Tản Viên.
Truyền thuyết Cột đá thề
Thục Chế tức giận, lúc sắp mất, dặn con là Thục Phán [6] đánh Văn Lang báo thù cho cha. Phán gây dựng lực lượng và giao hiếu với các bộ lạc miền núi, hợp lại với nhau cùng tiến công vào nước Văn Lang. Quân của vua Hùng do Nguyễn Tuấn chỉ huy đánh lui tất cả các đạo quân Thục, buộc phải giảng hòa.
Giữa thế kỉ thứ III trước Công lịch, quân nhà Tần đã chiếm được gần hết 6 nước láng giềng xung quanh, thừa thế tiến xuống đánh các bộ lạc người Việt tộc cùng giống với dân ta (Bách Việt) cư trú ở Quảng Đông, Quảng Tây. Mối họa nhà Tần đang dần hình thành.
2. Truyền thuyết Cột đá thề
Phán lấy làm lo ngại, đem cống cho vua Tần một tướng tài, tên gọi là Lý Thân để cầu hòa hiếu. Lại sợ dân Văn Lang còn oán mình gây ra cuộc chiến tranh dạo trước, mới dâng thư tạ tội với vua Hùng. Nhân bức thư ấy, Nguyễn Tuấn khuyên vua Hùng gọi gọi Phán đến nhường ngôi, nói: “Làm như thế thì bệ hạ là thánh nhân vậy”.
Thục Phán được nhường ngôi [7] , cảm kích lập đá thề trên đỉnh núi Nghĩa Lĩnh, thề rằng: “Sẽ ra sức giữ gìn cơ nghiệp của tổ tông và đời đời thờ phụng nhà Hùng”. Việc ấy xảy ra năm 258 TCN.
Phán sai đẽo đá làm thành Cột đá thề, thờ 18 đời vua Hùng trên núi Nghĩa Lĩnh. Lại sai làm miếu thờ mẹ Nguyễn Tuấn ở động Lăng Xương.
Sự tích Cột đá thề ở Đền Hùng – Truyền thuyết về vua Hùng
– TheGioiCoTich.Vn –