Các đây tròn 68 năm, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ đạo Đảng đoàn Thanh vận Trung ương và Ban Thường vụ Trung ương Đoàn Thanh niên Cứu quốc Việt Nam huy động lực lượng thanh niên trẻ, khỏe, là con em bần cố nông và trí thức lao động, lý lịch tốt, có tinh thần hăng hái để thành lập các đội “Thanh niên xung phong”, làm các nhiệm vụ, góp phần cùng bộ đội và toàn dân chiến thắng địch trên các chiến trường. Tư tưởng của Người về Thanh niên xung phong ngay từ ban đầu là vừa phục vụ kháng chiến hiện tại, vừa làm nhiệm vụ kiến quốc khi kháng chiến thành công. Ngày 15/7/1950, Đội Thanh niên xung phong công tác Trung ương được thành lập - đó là tiền thân của Lực lượng Thanh niên xung phong Việt Nam; Từ đội ngũ ban đầu chỉ có 225 cán bộ, đội viên, ngay sau đó đã lên đến ba, bốn chục ngàn người.
Khi lực lượng Thanh niên xung phong Việt Nam được ra đời hăng hái làm nhiệm vụ và góp phần quan trọng trên các chiến trường, ngày 28/3/19511, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm Liên phân đội 312 - Đội Thanh niên xung phong công tác Trung ương đang làm nhiệm vụ tại Cầu Nà Cù, xã Cẩm Giàng, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tặng các đội viên bốn câu thơ:
“Không có việc gì khó
Chỉ sợ lòng không bền
Đào núi và lấp biển
Quyết chí ắt làm nên”2
Tư tưởng sáng suốt, độc đáo, tầm nhìn chiến lược của Chủ tịch Hồ Chí Minh về thành lập Lực lượng Thanh niên xung phong và ý nghĩa bốn câu thơ của Người là lịch sử, là kim chỉ nam, hun đúc tinh thần hăng hái, yêu nước cho Thanh niên xung phong và các thế hệ trẻ Việt Nam. Ngay sau khi được thành lập, Thanh niên xung phong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp đã hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ được giao và lập công to lớn trên các chiến trường, chiến dịch lớn như: Biên Giới, Tây Bắc, Việt Bắc, Trung Du, Hòa Bình, Bình Trị Thiên, Liên khu 5, miền Đông Nam Bộ và đồng bằng Bắc Bộ, ,… Điển hình như các Đội Thanh niên xung phong chủ lực ở miền Bắc:
- Đội 34 và Đội 40 có 16.000 người làm nhiệm vụ tại mặt trận Điện Biên Phủ, đã mở hàng trăm km đường, vận chuyển hàng ngàn tấn quân trang, vũ khí, lương thực, cáng tải hàng trăm thương binh, tử sĩ, rà phá trên 100 quả bom, mìn, cứu được 10 xe đạn đại bác của ta khi bị địch bắn phá. Khi chiến sự diễn ra ác liệt, 8.000 thanh niên xung phong chuyển sang bổ sung cho quân đội. Khi kết thúc chiến dịch Điện Biên Phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh tặng lực lượng thanh niên xung phong cờ thi đua mang dòng chữ “Dũng cảm, lập công xuất sắc”. Đại tướng - Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp khen ngợi và cho rằng: ở Điện Biên Phủ, nếu không có Thanh niên xung phong thì bộ đội cũng gặp nhiều khó khăn. Lực lượng Thanh niên xung phong Điện Biên Phủ và 4 chiến sĩ đã được phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.
- Đội Thanh niên xung phong 36 với 2500 đội viên đã vinh dự được phục vụ Chủ tịch Hồ Chí Minh, Trung ương Đảng và Chính phủ ở An toàn khu Việt Bắc (ATK), làm các nhiệm vụ tham gia bảo vệ, đào hầm, hào trú ẩn, xây dựng và bảo đảm hệ thống thông tin liên lạc, làm nhà ở của Chủ tịch Hồ Chí Minh và các đồng chí lãnh đạo, xây dựng hệ thống giao thông đặc biệt của ATK, vận chuyển lương thực, thực phẩm từ nơi xa về An toàn khu. Sau chiến thắng Điện Biên Phủ, đội được điều động về tham gia tiếp quản Thủ đô Hà Nội - 1954. Đội Thanh niên xung phong 36 và đồng chí Đội trưởng Tạ Quang Chiến được trực tiếp phục vụ Chủ tịch Hồ Chí Minh, nên có một số đội viên đã được Người đặt tên trong cụm từ: “Trường, Kỳ, Kháng, Chiến, Nhất, Định, Thắng, Lợi”.
Thanh niên xung phong thời kỳ kháng chiến chống Pháp từ Bắc đến Nam đã hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ được giao, lập thành tích to lớn trên các chiến trường, để lại tấm gương, tinh thần dũng cảm cho các thế hệ Thanh niên xung phong Việt Nam sau này.