Chủ động, linh hoạt vượt qua khó khăn, thách thức
Chuyển đổi số trong giáo dục đóng một vai trò hết sức quan trọng, không chỉ đối với riêng ngành giáo dục mà còn tác động rất lớn đối với đất nước, cả trước mắt và lâu dài. Những chuyển biến trong giáo dục sẽ tác động trực tiếp đến sự phát triển của thế hệ chủ nhân tương lai của đất nước, đồng thời thay đổi cơ chế quản lý, điều hành của toàn ngành trong hiện tại.
Xác định tầm quan trọng, trong những năm qua, ngành giáo dục là một trong những ngành đi tiên phong ứng dụng công nghệ thông tin, trong đó có việc xây dựng và phát triển các phần mềm dạy và học trên nền tảng kỹ thuật số. Trong bối cảnh dịch COVID-19 làm gián đoạn các hoạt động kinh tế xã hội, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động giáo dục trên cả nước, ứng dụng công nghệ vào dạy và học trực tuyến đã phát huy hiệu quả rõ rệt: vừa đảm bảo an toàn phòng chống dịch, vừa đáp ứng được nhu cầu học tập và kế hoạch năm học.
Tháng 6/2020, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, trong đó giáo dục và đào tạo là một trong 8 lĩnh vực được ưu tiên hàng đầu trong triển khai thực hiện. Tuy nhiên, không phải đến bây giờ vấn đề chuyển đổi số trong lĩnh vực giáo dục mới được chú ý. Trong nhiều năm qua, việc áp dụng công nghệ thông tin trong các hoạt động giáo dục đã được đẩy mạnh.
Theo Bộ GDĐT, từ năm 2007, từ một số ít trường triển khai đào tạo tín chỉ, cho phép người học đăng ký học tập, xem kết quả học tập, đóng học phí online, đến nay hầu hết các trường đại học đã triển khai loại hình đào tạo này.
Việc đăng ký thi THPT và xét tuyển qua mạng, các nghiệp vụ quản trị trường học cũng được số hóa, thực hiện trên nền tảng ứng dụng CNTT. Bgay từ năm 2018, ngành giáo dục đã đưa vào sử dụng cơ sở dữ liệu toàn quốc về giáo dục với 53.000 trường học, 710 phòng GDĐT, gần 24 triệu học sinh và hơn 1.4 triệu giáo viên được gắn mã định danh. Thông tin của 393 trường đại học, cao đẳng với 2,5 triệu sinh viên, 120.000 giảng viên cũng được cập nhật trên hệ thống cơ sở dữ liệu ngành.
Việc phát triển học liệu số cũng được Bộ GDĐT chú trọng triển khai. Đến nay đã có 5.000 bài giảng e-learning; 2.000 bài giảng dạy trên truyền hình, 200 đầu sách giáo khoa phổ thông, 200 thí nghiệm ảo và hơn 35.000 câu hỏi trắc nghiệm.
Đặc biệt, trong các thời điểm học sinh phải nghỉ học do dịch COVID-19, với phương châm “tạm dừng đến trường, không ngừng học”, 80% trường phổ thông, 240 cơ sở đào tạo đã tổ chức dạy-học trực tuyến; trong đó có 79 cơ sở tổ chức quản lý dạy học hoàn toàn qua mạng. Mô hình học tập này không chỉ giúp thầy và trò tiếp tục học tập, bồi dưỡng kiến thức, mà còn nâng cao tính tự học và động lực học tập của học sinh, kể cả tính trách nhiệm lẫn kỷ luật tự giác trong học tập.
Với sự linh hoạt ứng dụng CNTT, chuyển đổi số trong GDĐT, ngành giáo dục đã hoàn thành nhiệm vụ kép vừa đảm bảo chương trình học năm học 2019-2020, vừa đảm bảo sức khỏe cho học sinh, giáo viên.
Hướng đến tương lai
Có thể thấy, dịch COVID-19 đã gây ảnh hưởng lớn đến hoạt động giáo dục. Tuy nhiên nhìn lại một năm qua, nhiều chuyên gia cho rằng, việc buộc phải triển khai dạy học trực tuyến để đối phó với đại dịch COVID-19 lại là sự khởi đầu của đổi mới đối với ngành giáo dục Việt Nam trên con đường chuyển đổi số.
Chuyển đổi số (Digital transformation) có thể nói là chuyển các hoạt động từ thế giới thực sang thế giới ảo trên môi trường mạng internet. Nhờ đó, mọi người có thể tiếp cận nhiều thông tin hơn, xóa nhòa khoảng cách, mở rộng không gian và tiết kiệm về thời gian. Đây là xu thế tất yếu và đang diễn ra rất nhanh trên toàn thế giới, đặc biệt với sự tham gia thúc đẩy của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0.
Quá trình chuyển đổi số này diễn ra ở hai nội dung chính là chuyển đổi số trong quản lý giáo dục và chuyển đổi số trong dạy, học, kiểm tra, đánh giá, nghiên cứu khoa học.
Trong quản lý giáo dục bao gồm số hóa thông tin quản lý, tạo ra những hệ thống cơ sở dữ liệu lớn liên thông, triển khai các dịch vụ công trực tuyến, ứng dụng công nghệ 4.0 để quản lý, điều hành, dự báo, hỗ trợ ra quyết định trong ngành giáo dục và đào tạo một cách nhanh chóng, chính xác.
Trong dạy, học, kiểm tra, đánh giá, gồm số hóa học liệu (sách giáo khoa điện tử, bài giảng điện tử, kho bài giảng e-learning, ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm…) thư viện số, phòng thí nghiệm ảo, triển khai hệ thống đào tạo trực tuyến, xây dựng các trường đại học ảo (cyber university)…
Nhìn chung, quá trình chuyển đổi số giúp hỗ trợ đổi mới giáo dục đào tạo theo hướng giảm thuyết giảng, truyền thụ kiến thức sang phát triển năng lực người học, tăng khả năng tự học, tạo cơ hội học tập mọi lúc, mọi nơi, cá nhân hóa việc học, góp phần tạo ra xã hội học tập và học tập suốt đời.
Kết quả chuyển đổi số ở ngành giáo dục nước ta đã được Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế thế giới (OECD) công bố mới đây cho thấy, việc học trực tuyến phòng, chống COVID-19 của Việt Nam có nhiều điểm khả quan so với các quốc gia và vùng lãnh thổ khác, với gần 80% học sinh được học trực tuyến. Tỷ lệ này cao hơn mức trung bình chung của các nước OECD (67,5%) và chỉ thấp hơn 16 quốc gia và vùng lãnh thổ. Nhiều chuyên gia trong ngành giáo dục các nước đánh giá: COVID-19 là nguy cơ nhưng cũng là điều kiện thúc đẩy Việt Nam áp dụng đồng loạt mô hình giáo dục hiện đại đã được ứng dụng thành công ở nhiều quốc gia, thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong giáo dục tiến thêm một bước quan trọng.
Với kết quả đáng ghi nhận như vậy, hiện nay ngành Giáo dục nước ta đang tiến tới thực hiện nhiều mục tiêu và coi việc xây dựng đội ngũ nhân lực để thực hiện chuyển đổi số trực tiếp và gián tiếp là điều kiện tiên quyết. Theo đó, ngành giáo dục và đào tạo đang đề nghị các trường đại học rà soát để mở mã ngành chưa có trong truyền thống phục vụ ứng dụng tiến bộ công nghệ thông tin, đào tạo các kỹ sư chuyên nghiệp trong lĩnh vực này. Ngành cũng lên kế hoạch giới thiệu triển khai, giúp cộng đồng tiếp cận và thực hành giáo dục số một cách bài bản, thiết thực. Mục tiêu của ngành là trở thành một trong những quốc gia hàng đầu về chuyển đổi số trong giáo dục và đào tạo, qua đó đóng góp đắc lực trong việc thực hiện thành công mục tiêu chuyển đổi số quốc gia.