Một góc nhìn hội họa Việt Nam từ các phiên đấu giá quốc tế năm 2018
Các phiên đấu lớn của
Christie’s, Sotheby’s, Aguttes năm 2018 đã khép lại với nhiều bâng khuâng.
Tuy không đạt đỉnh, đạt mốc kỷ lục như “The Family” của Lê Phổ với hơn một triệu
usd vào năm 2017 nhưng một số tác phẩm của Nguyễn Phan Chánh, Nam Sơn lần
đầu tiên xuất hiện như “Gánh ốc”; “Thôn nữ Bắc Kỳ”; “Thiếu nữ cầm quạt” và đặc
biệt với sự xuất hiện trở lại của bức tranh huyền thoại “Em bé cho chim ăn” bản
gốc từ bộ sưu tập tư nhân ở Pháp. Thực ra, “cái ngưỡng một triệu usd” như một lời
khẳng định vị thế của một quốc gia. Mà trên thực tế, hội họa Việt Nam tuy giàu
truyền thống, có trường Mỹ thuật Đông Dương từ những năm 1925 nhưng vẫn
chỉ là một mảnh ghép khiêm tốn về giá trị giao dịch so với một số nước khác
trong khu vực trên sàn đấu giá thế giới…
Thôn nữ Bắc Kỳ (Paysannes du Tonkin), sàn đấu giá nhà
Aguttes, 26/3/2018, tại Trung tâm đấu giá Drouot, Paris Sưu tập tư nhân, Hà Nội
Dấu mốc “Thôn nữ Bắc kỳ” và “Thiếu nữ cầm quạt” của Nam Sơn (Nguyễn Văn Thọ)
Một triệu đô-la đầu
tiên cho giá tranh Việt Nam thuộc về Lê Phổ – người có họa phái của sự hòa trộn
nghệ thuật Pháp – Việt. Do sống ở Pháp nên tranh của Lê Phổ cũng như Mai Trung
Thứ, Vũ Cao Đàm xuất hiện thường xuyên trên các sàn đấu giá. Chưa kể, họ còn được
độc quyền bởi các gallery nổi tiếng trên thế giới nên tranh của họ đước PR rất
mạnh.
Nam Sơn thì ngược lại,
ông sống ở Việt Nam, tranh cũng ít hơn. Những bức vẽ vào thập niên 30, 40 vốn
đã hiếm, lại được lưu giữ kỹ càng trong các bộ sưu tập tư nhân nên sự xuất hiện
tranh của ông trở thành một sự kiện trên sàn đấu. Ở Việt Nam, cái tên Nam Sơn
có sức ảnh hưởng mạnh mẽ, nhất là khi ông được khẳng định là người đồng sáng lập
trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương với Victor Tacdieur. Bộ đôi thầy giáo – trợ
lý Pháp – Việt với một niềm say mê nghệ thuật đã bổ sung hoàn hảo cho
nhau trong sự kết hợp Âu – Á; tạo nên một định dạng tuyệt vời cho nền mỹ thuật
hiện đại Việt Nam từ thủa bắt đầu.
Khi phiên tháng 10
năm 2018 của nhà Aguttes lại tới, một bức tranh nữa của Nam Sơn lại xuất hiện.
Nhưng không phải cô thôn nữ khỏe khoắn nữa mà lại là một cô nàng thành thị cầm
quạt ngồi trên chõng tre thả dáng suy tư. Người yêu nghệ thuật lại được phen ồ
lên, rồi ngóng, rồi chờ xem cô có được mua với giá bao nhiêu, cô có được về Việt
Nam hay không? Trên sàn trong phiên đấu “rất nóng”, người đấu giơ số liên tục,
giá tăng chóng mặt, cả sàn quay cuồng đến tận khi tiếng gõ búa kết thúc trong
ngơ ngác. Tin ngay tại sàn người đấu, người thắng là một phụ nữ châu Á nhỏ nhắn
nhưng không phải người Việt. Dân tình ồn ào phán đoán “Người đấu thuê chăng? Đấu
cho người Việt chăng?”. Sau đó có tin là “một người yêu tranh Việt, sống ở Sài
Gòn đã là người chiến thắng mang về niềm tự hào Việt Nam trên đấu trường quốc tế”.
Lại phập phồng “đoán già đoán non” ai đã mua; nhưng hỡi ôi sau khi gặp “nhà sưu
tập trong tin đồn”, khấp khởi mừng rỡ hỏi thăm “Thiếu nữ cầm quạt” thì họ lắc đầu
“đấu không nổi vì giá lên quá nhanh quá cao”. Người phụ nữ giơ giá “liên tục và
quyết liệt” trong phòng đấu là người Đài Loan và hiện tranh đang ở
quốc gia nào thì còn là điều bí mật chưa có lời đáp.
Sau hiện tượng “Thôn
nữ Bắc Kỳ” và “Thiếu nữ cầm quạt” cái tên Nam Sơn đã trở lên một đẳng cấp mới
trên sàn đấu quốc tế cả về độ hiếm lẫn độ đẹp.