Lòng hiếu thảo
Chử Đồng Tử là tên của một vị thánh nổi tiếng, thuộc “Tứ bất tử” trong tín ngưỡng Việt Nam. Truyền thuyết về Tiên Dung – Chử Đồng Tử là một trong những huyền sử được ghi chép trong “Lĩnh Nam chích quái” kể về thời kỳ cổ xưa của nước Việt Nam thời Hồng Bàng. Huyền sử nổi tiếng này kể lại câu chuyện về lòng hiếu thảo “nhường khố chôn cha” của Chử Đồng Tử và mối tình với công chúa Tiên Dung xinh đẹp. Theo truyền thuyết, vào thời vua Hùng Vương thứ 18, ở làng Chử Xá, phủ Khoái Châu có một người tên Chử Cù Vân cùng vợ là Bùi Thị Gia ăn ở nhân đức, sinh được người con trai rất khôi ngô đặt tên là Chử Đồng Tử.
Năm Đồng Tử 13 tuổi, mẹ mất, nhà lại gặp hỏa hoạn nên gia tài khánh kiệt, chỉ còn lại một cái khố vải, khi có việc ra ngoài thì cha con thay nhau dùng. Chẳng bao lâu Cù Vân bị bệnh, lúc hấp hối dặn con rằng: “Cha chết đi, con giữ lại cái khố mà che thân, cho thiên hạ khỏi chê cười. Con cứ tang trần cho cha cũng được”. Chử Đồng Tử không nỡ để cha chết trần, bèn lấy khố niệm cho cha. Từ đó, Đồng Tử không có gì che thân, ngày ngày lúc vắng thì ra sông kiếm cá, mỗi khi có người qua lại thì Đồng Tử lại ngâm mình xuống nước để giấu tấm thân trần.
Thời ấy, vua Hùng Vương thứ 18 có cô con gái là Tiên Dung đến tuổi cập kê mà vẫn chỉ thích ngao du sơn thủy, không chịu lấy chồng. Vào một ngày đẹp trời, nàng cho thuyền dạo chơi dọc sông Hồng. Lúc đó Chử Đồng Tử đang ngâm mình bắt cá dưới sông, nhìn thấy từ xa đoàn thuyền dong buồm đi tới, sợ quá chàng liền chạy lên bờ nhằm khóm lau vùi mình xuống cát. Ngắm phong cảnh hữu tình, công chúa Tiên Dung cho dừng thuyền, sai thị nữ lên bờ quây màn tắm bên một khóm lau, chẳng ngờ lại đúng nơi chàng trai họ Chử giấu mình. Nước dội cát trôi, phút chốc nàng thấy lộ ra thân hình một chàng trai trẻ cũng không quần áo. Trước người con gái có thân thể ngọc ngà, Chử sợ hãi định chạy trốn nhưng Tiên Dung ngẫm thấy là duyên trời định bèn nói: “Ta và chàng tình cờ gặp nhau thế này, âu cũng là nhân duyên do Nguyệt Cát se duyên, trời sắp đặt”. Liền đó nàng truyền mang quần áo cho Chử Đồng Tử và cùng chàng làm lễ kết duyên ngay trên thuyền.
Vua Hùng nghe tin con gái lấy kẻ nghèo hèn, nổi giận không nhận là con nữa. Tiên Dung thấy vậy sợ không dám về, ở lại cùng Chử Đồng Tử mở bến chợ, lập phố xá. Chỗ ấy trở thành một nơi đô hội, phú thương ngoại quốc tới buôn bán tấp nập. Được một thời gian, hai người bỏ hết giàu sang đến bộ Hoài Hoan theo học đạo với cao sĩ Phật Quang, lên núi lập am Quỳnh, quyết chí tu hành. Phàm nơi nào dân chúng đói khổ, bệnh tật, hai người đều tìm đến giúp đỡ. Sau Chử Đồng Tử có thêm người vợ thứ là Tây Nương. Tiếng đồn về lòng nhân đức, sự giàu sang của vợ chồng Chử Đồng Tử – Tiên Dung – Tây Nương tới tai vua Hùng. Vua cho là họ có mưu đồ làm phản, sai quân tới đánh. Chử Đồng Tử – Tiên Dung không dám chống cự, chờ chịu tội.
Nửa đêm, bỗng nhiên gió nổi sấm rền, cả nhà cửa Chử Đồng Tử cùng người và vật trong chốc lát bay lên trời, để lại một khoảng đầm rộng. Người đời sau gọi bãi cát Chử Đồng Tử vùi thân là bãi Tự Nhiên, đầm nước nơi vốn là lâu đài của Chử Đồng Tử – Tiên Dung “hóa” về trời là đầm Nhất Dạ, chợ Đồng Tử – Tiên Dung lập là chợ Thám (hay chợ Hà Lương). Dân chúng lập đền thờ Đồng Tử ở nhiều nơi, xưng tụng là Chử Tiên hoặc Chử Đạo Tổ. Đền thờ chính đặt tại thôn Đa Hòa, xã Bình Minh, huyện Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên.
Hằng năm, từ ngày 10 đến 16-3 âm lịch (nay đổi từ ngày 10 đến 12-2 âm lịch) là ngày hội dâng hương, khách thập phương tới lễ bái rất đông. Lễ hội Đa Hòa – Dạ Trạch là lễ hội tình yêu dân gian độc đáo của nước ta. Năm 1894, tiến sĩ Chu Mạnh Trinh người làng Phố Thị, tổng Mễ Sở đã cho xây dựng lại ngôi đền này. Hiện nay, đền Đa Hòa còn lưu giữ được nhiều cổ vật, trong đó có tượng thờ Chử Đồng Tử và nhị vị phu nhân.
Lời bàn:
Truyện Chử Đồng Tử là truyện cổ tích. Người xưa làm ra và lưu lại truyện cổ tích này để thỏa mãn những khát khao cháy bỏng của mình về một cuộc sống tốt đẹp, công bằng, về tình yêu tự do và hôn nhân hạnh phúc. Đó là truyện Chử Đồng Tử – Tiên Dung, hai con người thuộc hai thái cực của xã hội đã bén duyên nhau giữa một khung cảnh thiên nhiên thật đẹp và phóng khoáng. Tình duyên của họ đã vượt ra mọi khuôn phép của xã hội phong kiến. Và tình yêu ấy đã giúp họ có được một cuộc sống hạnh phúc. Vì vậy, truyện cổ tích thần kỳ “Chử ĐồngTử” không chỉ là một bản tình ca mỹ lệ ca ngợi tình duyên và hạnh phúc lứa đôi mà còn là một khúc tráng ca về lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc.
Và truyện cổ tích này còn mang ý nghĩa giáo dục sâu sắc, bởi đây không chỉ là huyền thoại về tình yêu mà còn là bài ca về lòng hiếu thảo, về đạo làm người, là minh chứng của nền văn minh lâu đời của dân tộc Việt Nam. Và điều đọng lại trong lòng hậu thế sau khi nghe hoặc đọc lại truyện này là làm gì để bảo tồn và phát huy truyền thống cực kỳ quý báu đó của dân tộc, để không hổ thẹn với tiền nhân?
Sưu tầm
Cô Nguyễn Thanh Thảo
GVCN lớp 2/4