HUYỀN THOẠI 10 CÔ GÁI NGÃ BA ĐỒNG LỘC
Ngã ba Đồng Lộc đi vào lịch sử như một bản anh
hùng ca về quyết tâm sắt đá tất cả vì miền Nam ruột thịt, vì độc lập tự do,
thống nhất Tổ quốc; về sự hy sinh cao cả của 10 cô gái thanh niên xung phong
tuổi mười tám, đôi mươi.
Ngã ba Đồng Lộc nằm trên đường Trường Sơn,
thuộc địa phận Đồng Lộc, Can Lộc, Hà Tĩnh. Ngã ba Đồng Lộc nằm gọn trong một
thung lũng hình tam giác, hai bên đồi núi trọc, giữa là con đường độc đạo, mặt
đường giống như một lòng máng, bom địch thả xuống bên nào đất đá cũng lǎn xuống
đường làm cản trở giao thông. Tất cả mọi con đường từ Bắc vào Nam đều phải đi
qua ngã ba Đồng Lộc. Đây được xem như cổ họng, vượt qua được sẽ phân tán toả ra
nhiều tuyến đường khác nhau đi vào Nam.
Chính vì sự hiểm yếu
và quan trọng đó mà không quân Mỹ liên tục đánh phá Đồng Lộc nhằm cắt đứt huyết
mạch giao thông của quân, dân ta chi viện cho chiến trường miền Nam. Con đường
độc đạo này đã được mệnh danh là “tọa độ chết”. Người ta đã thống kê rằng, mỗi
mét vuông đất nơi đây đã gánh 3 quả bom tấn. Chỉ tính riêng 240 ngày đêm từ
tháng 3 đến tháng 10/1968, không quân địch đã trút xuống đây 48.600 quả bom các
loại.
Tiểu đội 4 thuộc Đại
đội 552, Tổng đội TNXP 55 Hà Tĩnh gồm 10 cô gái còn rất trẻ tuổi từ 17 đến 24
do chị Võ Thị Tần làm Tiểu đội trưởng là đơn vị làm việc thường trực tại Ngã ba
Đồng Lộc, chịu trách nhiệm san lấp hố bom ở đoạn đường này để không đứt mạch giao
thông nối hậu phương với tiền tuyến. Bình thường, tiểu đội hoạt động về đêm để
lấp hố bom mà máy bay đã bắn phá vào ban ngày.
Với khẩu hiệu “máu có
thể chảy, tim có thể ngừng nhưng mạch máu giao thông không bao giờ tắt”, mưa
bom, bão đạn không làm khuất phục ý chí anh hùng của lực lượng thanh niên xung
phong.
Tinh thần ấy được thể
hiện rất rõ trong bức thư gửi mẹ đầy xúc động của chị Võ Thị Tần: “Mẹ ơi, ở đây
vui lắm mẹ ạ, ban đêm chúng nó thắp đèn để chúng con làm đường, còn ban ngày
chúng mang bom giết cá để chúng con cải thiện. Bom đạn của chúng có thể làm
rung chuyển cả núi rừng nhưng không thể làm rung chuyển những trái tim của
chúng con. Mẹ ơi, thời gian này mặc dù địch đánh phá ác liệt nhưng bọn con vẫn
tập được nhiều bài hát mới. Cuốn sổ tay mẹ mới gửi cho con dạo nọ đã gần hết
giấy rồi, mẹ gửi thêm cho con ít giấy. Mới về thăm mẹ mà sao con thấy nhớ mẹ
quá, mẹ nhớ giữ gìn sức khỏe và đừng lo cho con nhiều”.
Trưa ngày 24/7/1968,
Tiểu đội 4 được lệnh san lấp hố bom sau khi máy bay Mỹ liên tục ném bom phá nát
tuyến đường vận tải để nhanh chóng thông đường cho xe qua.
Nhận nhiệm vụ xong,
các cô đến hiện trường gấp rút triển khai công việc. Họ làm việc không ngơi
tay, vừa cười, vừa nói và đã 3 lần các cô bị vùi lấp nhưng đều rũ đất đá đứng
dậy tiếp tục làm việc.
16h30 phút, trận bom
thứ 15 trong ngày dội xuống Đồng Lộc. Một quả bom rơi xuống ngay sát miệng hầm
- nơi 10 cô gái của tiểu đội 4, Đại đội 552 đang tránh bom.
Tất cả các chị đã hy
sinh khi đang ở độ tuổi mười tám, đôi mươi và vẫn chưa có ai lập gia đình. Càng
khâm phục hơn khi đến ngày thứ 3 đồng đội mới tìm thấy thi thể của chị Hồ Thị
Cúc trên đồi Trọ Voi trong tư thế ngồi, đầu đội nón, bên cạnh là cái cuốc, 10
đầu ngón tay bị ứa máu vì đang bới đất để tìm đường ra.
Thương xót người em,
người đồng đội, nhà thơ Yến Thanh nghẹn ngào viết bài thơ: “Cúc ơi” trong lúc
đồng đội tìm thi thể cô:
“Tiểu đội đã về xếp một hàng
ngang
Cúc ơi! Em ở đâu không về tập
hợp
Chín bạn đã quây quần đủ hết
Nhỏ, Xuân, Hà, Hường, Hợi,
Rạng, Xuân, Xanh
A trưởng Võ Thị Tần đã điểm
danh
Chỉ thiếu mình em
Chín bỏ làm mười răng được
Bọn anh đã bới tìm vẹt cuốc
Chỉ sợ em đau nên nhát cuốc
chùng
Cúc ơi! Em ở đâu?...
…Gọi em,
Gào em
Khản cổ cả rồi
Cúc ơi!”
10 cô gái Đồng Lộc
kiên cường, dũng cảm đó là: Võ Thị Tần (24 tuổi, Tiểu đội trưởng), Hồ Thị Cúc
(24 tuổi, Tiểu đội phó), Nguyễn Thị Nhỏ (24 tuổi), Dương Thị Xuân (21 tuổi), Võ
Thị Hợi (20 tuổi), Nguyễn Thị Xuân (20 tuổi), Hà Thị Xanh (19 tuổi), Trần Thị
Hường (19 tuổi), Trần Thị Rạng (18 tuổi), Võ Thị Hà (17 tuổi), họ đã ngã xuống
khi tuổi còn quá trẻ.
Các chị đã vĩnh viễn
nằm tại ngã ba huyết mạch Bắc - Nam này như họ đã chung một chiến hào lúc còn
sống. Tên tuổi 10 cô gái thanh niên xung phong đã trở thành bất tử như nhà thơ
Vương Trọng đã viết trong bài thơ: “Lời thỉnh cầu giữa Ngã ba Đồng Lộc năm
1995: …Hai bảy năm trôi qua chúng tôi không thêm một tuổi nào…”.
Để ghi lại chiến tích
anh hùng của 10 cô gái tại Ngã ba Đồng Lộc, ngày 7/6/1972, Chủ tịch nước đã
truy tặng danh hiệu Anh hùng Lao động cho tiểu đội 10 cô gái. Ngã ba Đồng Lộc
cũng đã được công nhận là di tích lịch sử cấp Quốc gia.
Ngày nay, khu mộ của 10
cô gái thanh niên xung phong Tiểu đội 4 đã được xây dựng khang trang nằm cách
tượng đài Chiến thắng Đồng Lộc gần 200m. Tượng đài người thanh niên xung phong
giơ tay phất cờ báo hiệu mở đường cho xe thẳng tiến là biểu tượng cho sự bất hủ
của sức mạnh, tinh thần vươn lên đạp bằng mọi gian nan nguy hiểm của lực lượng
thanh niên xung phong.
Sưu tầm